Magazines | Utrecht Business Nr2 2024 | Lees volledige uitgave online

ROM Utrecht Region ging medio 2020 van start, met als oprichters het ministerie van EZK, provincie Utrecht, gemeenten Utrecht, Amersfoort en Hilversum, Universiteit Utrecht en UMC Utrecht. Door ondersteuning bij innoveren, investeren en internationaal ondernemen versterkt de regionale ontwikkelingsmaatschappij de economische structuur.  Directeur Arjan van den Born maakt een voorlopige balans op én blikt vooruit. “Gezien de schaarse ruimte kan deze regio selectief zijn”.

Tekst: Hans Hajée
Foto: Jos Hummelen/ROM Utrecht Region.

Het team van ROM Utrecht Region telt medio 2024 zo’n zestig mensen. “Daarmee zijn we op volle sterkte,” zegt Arjan van den Born. “Zo’n twee derde van de bezetting wordt betaald vanuit de basisfinanciering voor onze taken. De overige collega’s werken op projecten, vaak langjarig en bekostigd uit Europese middelen. Denk aan het European Enterprise Network en de European Digital Innovation Hub voor Utrecht, Noord-Holland en Flevoland. Verder worden de data voor alle ROM’s in Utrecht geanalyseerd.”
Medewerkers vormen het hart van de organisatie. “Zij zorgen voor tevreden ondernemers en maken dat wij onze doelen halen. Daarom ben ik trots op de uitverkiezing als Great Place to Work. Deze erkenning voor goed werkgeverschap is een sterke troef op de arbeidsmarkt.”

Oog voor dynamiek
Start- en scale-ups weten ROM Utrecht Region goed te vinden. “Ze kennen ons, weten waarbij de ROM ondersteunt. Andersom kennen en volgen wij deze bedrijven, met een scherp oog voor hun dynamiek. Elk jaar vallen immers starters af en komen er nieuwe bedrijven bij.”
De verbinding met het mkb heeft meer voeten in de aarde. “Er is nog geen financieringsfonds voor deze doelgroep. Wel ondersteunt de ROM bij internationalisatie en innovatieprojecten. Vernieuwing in het mkb wordt vaak belemmerd doordat de dagelijkse gang van zaken alle aandacht opeist. Wat goed werkt, is intervisie met andere ondernemers. Daarbij leren ze van elkaar en maken best practices innovatie concreet. Dan ontstaat beweging.”

Doelgroep in kaart
ROM Utrecht Region bracht de regionale innovatieve bedrijvigheid nauwkeurig in kaart. “Na een uitgebreide data-analyse komen we tot zo’n 4.000 bedrijven: 2.500 in het mkb, 1.500 onder start- en scale-ups. Ze zijn verspreid over de regio gevestigd. Wel is er een concentratie in de stad Utrecht; logisch, gezien locaties en communities als het Utrecht Science Park, UtrechtInc en Dotslash.”
Voor lokale overheden is innovatieve bedrijvigheid lastig traceerbaar. “Er staat niet op de buitenkant van het pand dat een bedrijf innovatief is. Daarom delen wij onze informatie graag, zoals tijdens een recente bijeenkomst in het Jongeriuscomplex. Daar kregen regionale wethouders een toelichting op onze activiteiten. Ook gaven start- en scale-ups inzicht in hun ervaringen en wensen. Denk aan innovatief aanbesteden en uniforme eisen door alle gemeenten. Dat zorgt voor schaalbaarheid.”

Kiezen en kiespijn
ROM Utrecht Region focust op drie sectoren: Earth Valley, Life Sciences & Health en New Digital Society. “Stuk voor stuk gebieden waarin deze regio sterk is en die bijdragen aan Utrecht als Heart of Health, met gezonde inwoners in een gezonde samenleving. De maatschappelijke impact van deze sectoren neemt in de toekomst verder toe.”
Bij kiezen hoort kiespijn, weet Van den Born. “Er melden zich soms bedrijven waarvoor we helaas niets kunnen betekenen omdat hun activiteiten buiten onze scope vallen of omdat ze niet innovatief zijn. Dan verwijzen we door naar andere partijen.”

Vroeg en complex
Bij financiering acteert de ROM daar waar marktpartijen dat niet doen. “Commerciële investeerders trekken zich terug uit de vroege fase-financiering. De risico’s zijn groot, de begeleiding arbeidsintensief. Omdat wij de doelgroep goed kennen en ons proces verregaand gedigitaliseerd is, kunnen we toe met een beperkte beheerfee.”
Naast tijdens vroege fases investeert de ROM ook bij complexe businesscases, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid en de energietransitie. “Cruciale sectoren, maar de wet- en regelgeving is onzeker en politieke prioriteiten wijzigen regelmatig. Daardoor durven commerciële partijen maar mondjesmaat in dergelijke jonge bedrijven te investeren.”

Investeringsfondsen
ROM Utrecht Region heeft drie investeringsfondsen. “Opvolger van het Proof of Concept-fonds is het Startup Innovatie Fonds (SIF). In plaats van 250.000 euro kunnen we hiermee nu tot 5 ton investeren. Zo’n hoger bedrag voorkomt dat het geld op is, net als er perspectief op opschaling ontstaat. Met het Participatiefonds neemt de ROM deel in bedrijven bij hun verdere groeifase met investeringen tot 5 miljoen. Nieuw is het Vroege Fase Fonds dat maximaal 350.000 euro risicokapitaal verstrekt in de proof of concept-fase. Daarbij wordt de haalbaarheid van een idee onderzocht.”
 
Revolverend
Per medio 2024 deed ROM Utrecht Region 55 investeringen in veertig verschillende bedrijven. “Acht daarvan via het Participatiefonds, de rest met het SIF. Vier jaar na de start bedraagt het fondskapitaal 60 miljoen euro. Uiteindelijk moet de portefeuille revolverend zijn, waarbij de opbrengsten gebruikt worden voor nieuwe investeringen. ROM’s die al langer bestaan, slagen hier glansrijk in.” Investeringen van de ROM hebben een lange horizon. “Daarom duurt het tien tot twaalf jaar voor we in Utrecht zover zijn. Tot die tijd zijn aanvullende middelen nodig om onze rol als financier optimaal te kunnen vervullen.”
Daarover is Van den Born regelmatig met founders en overheden in gesprek. “Dan komt ook de behoefte ter sprake aan een investeringsfonds voor het innovatieve mkb. Andere ROM’s beschikken wel over zo’n instrument. Ook voor innovatie en opschaling bij transities zijn aanvullende middelen nodig voor zover de markt daar niet in voorziet.”

Support vraagt aandacht
Naarmate het aantal investeringen toeneemt, vraagt de begeleiding meer aandacht. “Niet alles gaat goed; in december was er een eerste faillissement in onze portefeuille,” zegt Van den Born. “Dat is een reëel risico gezien de fase waarin bedrijven zich bevinden. Naast product en markt komt er veel op ondernemers af. Denk aan management en personeel, terwijl ook persoonlijke gebeurtenissen impact kunnen hebben. Uitdaging is om onze support goed af te stemmen op de behoefte, zonder hoge kosten.”
Bij deze ondersteuning leveren mentoren een waardevolle bijdrage. “Er is een netwerk van senior ondernemers die hun ervaring graag inzetten om jonge bedrijven verder te helpen.”

No mission, no money
Naast investeringen via eigen fondsen ondersteunt de ROM bij de toegang tot EU-subsidies en groeifondsen. “Succes hierbij vergt een duidelijke focus; no mission, no money. Binnen de verschillende ecosystemen starten partijen samen projecten en kunnen daarmee gericht een beroep doen op subsidies en fondsen. Dat traject loopt steeds beter.”
Met het Nationaal Groeifonds investeert het Rijk in projecten die het duurzame verdienvermogen van Nederland een impuls moeten geven. “De eerste ronde kwam te vroeg voor een substantiële rol van de ROM; wel waren we zijdelings bij sommige aanvragen betrokken.”

Usual suspects
Het Groeifonds is bedoeld voor het versterken van de innovatiekracht. “Veel geld is echter verstrekt aan usual suspects: bestaande partijen met een sterke lobby zoals FME, TNO en de universiteiten,” weet Van den Born. “Slechts 10 tot 15% kwam terecht bij startups en het mkb. Daarmee schiet het fonds haar doel voorbij.”
Het nieuwe kabinet wil het NGF uitfaseren; de laatste twee rondes vervallen. “Toch moet de regio nu al plannen maken voor een volgende gelegenheid. Dat heeft twee effecten: je verbindt je met elkaar bij de voorbereidingen en als een plan klaarligt, kan de regio snel schakelen wanneer zich een volgende kans voordoet. Moet je dan nog beginnen, ben je te laat.”

DigiC
Bij het stimuleren van innovatie richt ROM Utrecht Region zich onder meer op de vorming van nieuwe ecosystemen. “Dat zijn alle partijen die nodig zijn om een droom te realiseren. Neem DigiC waarmee we digitalisering binnen de circulaire bouw aanjagen. Eerste stap waren bijeenkomsten waar gelijkgestemde bedrijven en stakeholders elkaar ontmoeten. Een belangrijk aspect, want ondernemen is een sociale activiteit. Als je elkaar kent en begrijpt, ontstaat vertrouwen. Dat is in het digitale tijdperk niet anders dan vroeger.”
Vervolgens is gezamenlijk in kaart gebracht waar kansen liggen, bijvoorbeeld bij fabrieksmatig en modulair bouwen. “Hier komen concrete projecten uit voort waar partijen in investeren. Dan gaat de sneeuwbal rollen. Als daarbij nieuwe startups ontstaan die financiering nodig hebben en die we later kunnen helpen bij de stap naar het buitenland, grijpen alle activiteiten van de ROM in elkaar.”

Passende parels
Bedrijven die hun groei over de grens zoeken, ondersteunt de ROM onder meer via handelsmissies. “Die krijgen een hoge waardering van de deelnemers. Bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven is het marktaandeel van Utrecht fors vergroot. Gezien de schaarse ruimte kan de regio selectief zijn. We richten ons niet op grote arbeidsintensieve bedrijven maar op innovatieve parels, passend bij het Utrechtse profiel.”

Overgereguleerd land
Uitgesproken kritisch is Van den Born over het Nederlandse vestigingsklimaat. “Dat is de afgelopen jaren alsmaar verder verslechterd door het woud aan regels, de stikstof- en CO2-problematiek, beperkte vestigingsruimte en een tekort aan energie. Waar eerder Amerikaanse hoofdkantoren volop investeerden in hun Nederlandse dochters is daar nu geen sprake meer van. In het buitenland bestaat het beeld van een overgereguleerd land met amper innovatie.”

Bovenaan de agenda
Tegelijkertijd trekken andere landen aan onze kansrijke bedrijven. “In de VS is meer geld beschikbaar en het innovatieve klimaat is er top. Veel startups willen zo snel mogelijk de oceaan over. Maar ook Frankrijk en Engeland bieden toppers aantrekkelijke faciliteiten, ook financieel. Deze ontwikkeling bedreigt ons economisch perspectief. Versterking van het vestigingsklimaat staat wat mij betreft bovenaan de agenda van de nieuwe minister van EZK.”
 
Brede welvaart
Naast bedreigingen ziet Van den Born zeker kansen. “De regio telt veel dienstverlenende bedrijven die op uurbasis werken. Activiteiten zijn dan vaak niet schaalbaar. Dat verandert door de expertise van deze ondernemingen met behulp van AI en data efficiënter in te zetten. Dan ontstaan aanvullende businessmodellen met een enorme potentie en impact op de brede welvaart. Bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, door ECG’s met behulp van AI te laten beoordelen. Door de kennis van ingenieursbureaus via software grootschalig in te zetten. En door technologie te gebruiken om afval te scheiden.”

Lange horizon
Dienstverleners zijn conservatief. “Een nieuw businessmodel vergt een andere manier van investeren, met een langere horizon. Dus hoe kansrijk ook, deze innovaties zullen zeker moeite kosten. ROM Utrecht Region helpt dan graag door aan te jagen, bedrijven te ondersteunen en te verbinden. Want met de combinatie van data en AI heeft Utrecht goud in handen.”

delen: