Magazines | Utrecht Business Nr2 2024 | Lees volledige uitgave online

Vijfheerenlanden is de jongste gemeente in de provincie Utrecht. De voorgenomen uitbreiding met werklandschap Gaasperwaard III biedt ruimte voor ondernemingen die klem zitten op hun huidige locatie of ruimte moeten maken voor woningbouw. Netcongestie vraagt om creativiteit. Grootschalige samenwerking met offgrid-netwerken is een voorwaarde om de beschikbare ruimte maximaal te benutten, stelt wethouder Ton van Maanen: “We moeten kijken naar hoe iets wél kan.”

Ton van Maanen startte zijn loopbaan in de logistiek en transport. Hij had een bedrijf met ruim veertig medewerkers. Na de verkoop daarvan was Van Maanen werkzaam als zzp’er. Ook studeerde hij ICT en veiligheidskunde. “Na een periode als interim-directeur van een logistiek bedrijf koos ik in 2014 voor het wethouderschap, eerst in Geldermalsen en in 2019 in West-Betuwe. Al lang daarvoor was ik politiek actief voor de SGP. Als wethouder probeer ik economische prioriteiten tot uitdrukking te brengen in een politiek landschap. Die twee elementen matchen zeker niet van nature. Om dan toch zaken voor elkaar te krijgen, geeft veel voldoening.”
Dat vergt vaak een lange adem, weet van Maanen. “Bijvoorbeeld bij de uitbreiding van werklandschappen. Is bij een nieuw gebied de besluitvorming goed en wel rond dan moet een volgende ontwikkeling alweer op de rol worden gezet. Want je bent zo vijf, zes jaar verder voor er gebouwd kan worden.”

Ideale locatie
In 2022 trad Van Maanen toe tot het nieuwe college van Vijfheerenlanden, met in zijn portefeuille onder meer economie, financiën en grondzaken. Deze gemeente ontstond in 2019 uit een samenvoeging van het Utrechtse Vianen met de Zuid-Hollandse gemeenten Leerdam en Zederik. “Vijfheerenlanden is een plattelandsgemeente met veel agrarische bedrijvigheid. Voor logistiek en distributie is dit een ideale plek, door de ligging in het hart van Nederland. Verder zijn er veel technische, maak- en foodbedrijven; denk bijvoorbeeld aan melk en kaas. Ook activiteiten als bouwen, heien en kraanwerk vind je hier veel.”

Focus op kwaliteit
Ondernemers in Vijfheerenlanden zijn vaak doeners. “Ze weten van aanpakken, de handen gaan uit de mouwen. Die mentaliteit zorgt ervoor dat bedrijven zich ontwikkelen en groeien.”
Daarbij pleit Van Maanen voor een focus op kwaliteit. “Dat zorgt voor stabiliteit en continuïteit. Bijkomend voordeel is dat daardoor vaak minder ruimtebeslag nodig is. Mooi actueel voorbeeld is Resort Lexmond waarbij een camping gedeeltelijk is getransformeerd tot luxe vakantiepark. Deze investering in kwaliteit op een unieke plek getuigt van lef en ondernemerschap.”

Verbonden met eigen kern
Vijfheerenlanden is een jonge gemeente. “Onze ondernemers voelen zich vooral verbonden met de directe omgeving, met de leef- en werkgemeenschap in de eigen kern. Begrijpelijkerwijs ligt daar hun primaire interesse. Overkoepelend kijken ondernemers en gemeente samen naar gezamenlijke thema’s en belangen. Ook organiseren we regelmatig bijeenkomsten voor alle bedrijven, zoals eerder bij Miele en Helsdingen. Verder zie je dat lokale ondernemersverenigingen soms elkaars leden uitnodigen. Ook wordt nagedacht over de meerwaarde van een overkoepelende bedrijvenkring.”

Langgekoesterde wens
Wat ziet de wethouder als belangrijkste aandachtsvelden voor bedrijven in zijn gemeente? “Personeelstekort en bereikbaarheid zijn dé actuele thema’s. Beide onderwerpen hebben zeker raakvlakken. Een goede bereikbaarheid is immers belangrijk voor de aantrekkingskracht van werkgevers op de arbeidsmarkt. Daarom is een rechtstreekse busverbinding van het Vianese bedrijventerrein Gaasperwaard met station Utrecht Centraal een langgekoesterde wens.”

Incompleet klaverblad
Datzelfde geldt voor twee cruciale infrastructurele maatregelen: de verbreding van de A27 tussen Houten en Hooipolder en het vervolmaken van klaverblad Everdingen. “Daar ontbreekt nog altijd een belangrijk onderdeel waardoor auto’s vanuit het noorden vanaf de A27 de A2 richting Utrecht niet kunnen bereiken. Dit verkeer gaat nu deels door Vianen; een ongewenste situatie.”
Voor de twee infraprojecten is de gemeente afhankelijk van hogere overheden. “Voor de bereikbaarheid van zowel nieuwe werklandschappen als woningbouwgebieden zijn deze voorzieningen essentieel. Gelukkig wordt die overtuiging breed gedeeld: de U10-regio, gemeente Utrecht en de provincie steunen onze lobby.”

Schaken op twee borden
De wethouder constateert een aanzienlijke ruimtevraag bij bedrijven in zijn gemeente. “Daartoe schaken wij op twee borden: uitbreiding en revitalisering van bestaande bedrijventerreinen. Na dertig, veertig jaar zijn die toe aan herontwikkeling. Zo’n traject biedt kansen voor een intensiever ruimtegebruik. Dat vereist een samenspel tussen ondernemers, gemeente en de provincie. Die roept nadrukkelijk op tot meer intensivering. Dat onderschrijf ik, maar daarbij hebben gemeenten wel behoefte aan duidelijke en ruimere kaders. Ook financiële ondersteuning is onmisbaar. Een organisatie als de Ontwikkelingsmaatschappij Utrecht (OMU) heeft zeker impact, ook met projecten in Vijfheerenlanden. Maar voor de aanpak van complete gebieden is meer nodig. Ook verplaatsing van bedrijven biedt kansen, zeker als die zich in of vlakbij woongebieden bevinden. Lukt het om voor dergelijke ondernemingen een andere plek te vinden dan kan dat prachtige nieuwe woningbouwlocaties opleveren. Economische en maatschappelijke belangen gaan zo hand in hand.”

Vertraging door netcongestie
Als het gaat om aanvullende ruimte voor bedrijvigheid is de uitbreiding van bedrijventerrein Meerkerk actueel. “De vraag overtreft hier het aanbod. Daarom zijn we als college blij met het gemeenteraadsbesluit dat hoger gebouwd mag worden in dit gebied. Hierdoor is er plek voor meer bedrijven.” 
Op dit moment lopen gesprekken met geïnteresseerde partijen. “Bij de concretisering en het tijdspad hebben we nadrukkelijk te maken met netcongestie. Teruglevering van opgewekte energie is nog wel mogelijk in Vijfheerenlanden maar de levering van stroom is beperkt. Als bedrijven pas in 2030 kunnen beschikken over de gewenste aansluiting vraagt het andere creativiteit en oplossingen.”

Offgrid-netwerken
Door de netcongestie is een andere benadering nodig bij nieuwe werklandschappen, benadrukt Van Maanen. “Met een stuk grond zonder voldoende stroom kunnen ondernemers niets. Daarom ligt de sleutel bij samenwerking. Neem de uitbreiding van Gaasperwaard III in Vianen. Bij een aanzienlijk deel van dit gebied zou je toe moeten naar groepen bedrijven die samen hun energieverbruik, -opwek en -opslag op elkaar afstemmen én verbinden. Zo ontstaat een offgrid-netwerk en is uitbreiding mogelijk zonder een beroep te doen op het energienet.”
Het vergt lef om zo’n stap te zetten. “Bedrijven lopen immers samen risico’s. Ook technisch zijn er de nodige hobbels. Mocht een groep bedrijven alleen voor teruglevering een netaansluiting nodig hebben, zijn ze formeel niet meer offgrid. Daardoor gelden strenge regels die een belemmering vormen bij het creëren van een gezamenlijk netwerk.”

Regionale functie
De huidige situatie vraagt om denken in mogelijkheden in plaats van in belemmeringen. “We moeten kijken naar hoe iets wél kan; drie keer rechts is ook links. Want offgrid-samenwerking is vooralsnog de enige manier om substantieel meer ruimte te creëren voor bedrijvigheid in deze gemeente.”
En daarbuiten, want Gaasperwaard III zoals het nieuwe terrein formeel heet, heeft een regionale functie. “Vijfheerenlanden is een van de weinige gemeenten die ruimte kunnen bieden aan bedrijven van buiten. Dit zorgt ervoor dat er meer kandidaten zijn voor kansrijke combinaties van offgrid-netwerken. Daarom ben ik nu al in gesprek met collega-wethouders over bedrijven met een ruimtebehoefte die zouden passen in Gaasperwaard III én die bereid zijn om een energiesamenwerking aan te gaan.”

Complexe puzzel
Ook bij de verdeling van de ruimte op Gaasperwaard III wacht de gemeente een complexe puzzel. “Uitgangspunt van de provincie is vooralsnog dat kavels maximaal 5 hectare mogen omvatten. Er zijn echter bedrijven in Vijfheerenlanden die aanzienlijk meer oppervlakte nodig hebben,” aldus de wethouder. “Daarom ga ik graag met de provincie in gesprek om meer maatwerk te kunnen bieden, bijvoorbeeld door intensivering van de bebouwing. Faciliteer je bedrijven met een ruimtevraag niet dan stagneert hun ontwikkeling of vertrekken ze uit de gemeente. Dat gaat ten koste van de lokale werkgelegenheid.”

Gemeenteraad aan zet
De provincie Utrecht bepaalde dat Gaasperwaard III vanaf 2030 ontwikkeld mag worden. “De voorbereidingen zijn in volle gang. Er is een ruimtelijke concept-visie opgesteld waarop reacties mogelijk zijn. Aan de hand daarvan spreekt de gemeenteraad van Vijfheerenlanden zich uit over de voortgang. Naar verwachting komt er voor het zomerreces een go/no-go. Belangrijk bij de afweging van de raad zal zeker het perspectief zijn op een adequate ontsluiting van het gebied, met verbreding van de A27 en de voltooiing van klaverblad Everdingen.” 

 

BALLAST UIT HET VERLEDEN
In 1971 kocht Niemans Beton grond van het Industrieschap Vianen-Hagestein. Die grond werd maar gedeeltelijk en deels te laat geleverd. Niemans kon hierdoor niet uitbreiden, met gederfde winst als gevolg. Dit resulteerde in een claim van het betonbedrijf bij de gemeente Vianen, als rechtsopvolger van het eerdergenoemde Industrieschap.

Wat volgde, was de langstlopende rechtszaak van Nederland. Eind 2020 kwam eindelijk het oordeel van het gerechtshof: de gemeente Vijfheerenlanden – waar Vianen inmiddels deel van uitmaakte – moest een schadevergoeding van maar liefst 92 miljoen euro betalen.
 

delen: